Według założeń planu krajowego z 1978 roku, Piła do roku 1990 miała przekroczyć liczbę 100 tysięcy mieszkańców, w dalszej zaś perspektywie liczba ta miała się zwiększyć aż do 150 tysięcy.
Wizja dynamicznego rozwoju Piły w przyszłości, tzw. „pilskie przyspieszenie”, pojawiła się na początku lat 70-tych wraz z koncepcją wybudowania wielkiego zakładu przemysłowego „Chemitex”. Za tym awansem miasta przemawiał przede wszystkim dogodny układ komunikacyjny (przebiegające przez nasze miasto drogi kołowe Poznań – Koszalin i Szczecin – Bydgoszcz, które miały w przyszłości stać się traktami szybkiego ruchu, oraz szlaki kolejowe Poznań – Kołobrzeg i Kostrzyn – Bydgoszcz), istniejący potencjał przemysłowy z możliwością jego rozwoju, jak również spore rezerwy siły roboczej w regionie, rozwinięte usługi i szkolnictwo oraz brak w pobliżu dużych aglomeracji miejsko – przemysłowych.
Wybudowanie w Pile Zakładu Włókien Sztucznych „CHEMITEX” miało być przedsięwzięciem w dziejach miasta niespotykanym. Według założeń projektowych (z roku 1972) nowy zakład miał docelowo zatrudniać 10 tysięcy osób. Oprócz tego, jak zakładały ówczesne normatywy, na 10 ludzi zatrudnionych w przemyśle przypadałoby 6 osób w różnego rodzaju usługach, a to oznaczało wzrost zatrudnienia w mieście o około 16 tys.
Tak wielkie przedsięwzięcie wiązało się ze stworzeniem odpowiedniej sieci usług – transportu, handlu, zdrowia, oświaty, gospodarki komunalnej, ale przede wszystkim z problemem mieszkaniowym, który musiałby zostać w bardzo krótkim czasie rozwiązany. Nowy zakład miał wybudować ok. 1250 mieszkań tylko dla rodzin fachowców z zewnątrz. Rozwiązaniem zaś problemów mieszkaniowych rozwijającego się dynamicznie miasta miała zająć się Pilska Spółdzielnia Mieszkaniowa.
Start budowy zakładu planowano na rok 1974 i jak obliczono, same wykopy pod zakład dostarczyłyby ok. 6 milionów metrów sześciennych gruzu i ziemi, co o trzy lata przyśpieszyłoby zagospodarowanie Parku 25-lecia oraz wyspy na Gwdzie.
W roku 1974 rozpoczęto prace niwelacyjne pod zaplecze przyszłego zakładu, który miał zajmować tereny przy
ul. Motylewskiej. Dyrekcję „Zakładu w budowie”, zlokalizowano tymczasowo w starym budynku przy ul. Browarnej.
Rozpoczęto budowę bocznicy kolejowej, a z myślą o pracownikach wybudowano hotel robotniczy dla 200 osób. Wkrótce potem miała rozpocząć się budowa bliźniaczego hotelu oraz gigantycznej stołówki, mogącej przygotować do 2400 posiłków dziennie. Zgodnie z założeniami, hotele te miały zostać w przyszłości zamienione na budynki mieszkalne dla samotnych pracowników.
Plany powstania „Chemitexu”, oraz nadanie Pile w połowie 75 roku statusu miasta wojewódzkiego i przejęcie funkcji administracyjnego i usługowego centrum regionu sprawiły, że ówczesny plan ogólny zagospodarowania miasta został zdezaktualizowany i konieczne było opracowanie nowego planu z perspektywą roku 1990.
W 1978 roku Biuro Planowania Przestrzennego Wojewódzkiego Zarządu Rozbudowy Miast i Osiedli Wiejskich w Pile opracowało plan, który krótko potem uzyskał akceptację władz wojewódzkich i czekał na wiążące decyzje na szczeblu centralnym.
Nowy plan uwzględniał ograniczenie rozwojowe Piły, jakim było i jest położenie w zwartym kompleksie leśnym i zakładał, że głównym kierunkiem rozwoju przestrzennego Piły będzie oś północ – południe. Planowano powstanie subaglomeracji pilsko-ujskiej, w której strefie bezpośredniego oddziaływania znalazłyby się gminy Kaczory i Szydłowo oraz takie miejscowości jak Stara Łubianka, Skórka, Dobrzyca i Krępsko.
Wizję współczesnej i przyszłej Piły jako stolicy województwa kształtowano na miarę europejską, gdyż (jak zakładano) taką rangę winno posiadać każde polskie miasto, a zwłaszcza wojewódzkie.
Piła w roku 1990 miała charakteryzować się przede wszystkim rozbudowanymi zespołami mieszkaniowymi w śródmieściu oraz w części północnej (Koszyce) i południowej (Piła – Staszyce), w części północno-wschodniej i południowej dzielnicami przemysłowo-składowymi. Ośrodki usługowe podstawowe i wyższego rzędu miały być sukcesywnie lokowane w osiedlach, a w śródmieściu powstać miał ośrodek centralny z usługami o charakterze ogólnomiejskim. Nieodłączny składnik tej mozaiki stanowiły tereny zielone z największym kompleksem zieleni rozciągającym się wzdłuż rzeki Gwdy.
Realizacja budownictwa mieszkaniowego, łącznie oczywiście z niezbędną infrastrukturą techniczną, miała odbywać się etapami:
1. przebudowa istniejącej substancji mieszkaniowej i realizacja osiedla Górne
2. budowa osiedle Koszyce
3. realizacja I etapu osiedla Piła-Południe, oczyszczalni ścieków i elektrociepłowni
4. realizacja II etapu osiedla Piła-Południe, przepompowni ścieków i II etapu elektrociepłowni
Wielką szansę „pilskiego przyśpieszenia” upatrywano w budowie fabryki domów, która znacznie przyśpieszyłaby proces budowlany i do roku 1980 złagodziłaby aktualne niedobory mieszkaniowe.
Jak zakładano w przemyśle subaglomeracji pilsko-ujskiej (głównie chemicznym i elektromaszynowym) pracować miał co trzeci zatrudniony w tej gałęzi gospodarki narodowej w całym województwie. Nowe zakłady produkcyjne projektowano lokalizować w pobliżu zespołów mieszkaniowych.
W pięcioletnim planie inwestycyjnym przewidywano poważne nakłady na budownictwo wszystkich dziedzin życia w Pile. Równocześnie z budową osiedli mieszkaniowych powstać miała bogata sieć placówek usługowych: sklepy, lokale gastronomiczne, zakłady rzemieślnicze, placówki oświatowo-wychowawcze, służby zdrowia i kultury, oraz obiekty sportowe i rekreacyjne. W pobliżu osiedla Piła-Południe wybudowano Wojewódzki Szpital Zespolony, w sąsiedztwie Placu Zwycięstwa – hotel Rodło, w rejonie ul. Browarnej i Bydgoskiej – miało powstać ogólnowojewódzkie centrum kultury z Wojewódzką Biblioteką Publiczną, Muzeum Okręgowym, BWA i teatrem. W rejonie ulic Bohaterów Stalingradu i Okrzei miało zostać zlokalizowane centrum administracyjno-gospodarcze, z budynkami sądów, prokuratury, ZUS-u i Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego.
Uzupełnieniem tego ogromnego zakresu inwestycji miał być zakrojony na szeroką skalę plan rozwoju terenów rekreacji i wypoczynku oparty głównie na zieleni – przebudowie parków oraz rekonstrukcji oświetlenia. Na Koszycach poprzez zalanie 60 hektarów nieużytków stworzono akwen wodny, przy którym planowano uruchomić ZOO, oraz zlokalizować kompleks urządzeń sportowo-wypoczynkowych.
Planowano uczynić Piłę miastem dumy mieszkańców całego województwa. Piła przyszłości miała być piękniejsza i bardziej dostojna.
W czerwcu 1975 roku władze wojewódzkie zainicjowały program „pilskie porządki”, który wzbudził sporo kontrowersji, a dotyczył hodowli zwierząt w centrum miasta, rozbiórki obskórnych, w niewłaściwym miejscu zlokalizowanych garaży oraz płotów i ogrodzeń. Hodowlę zwierząt z poszerzonego centrum miasta przenoszono ze względów sanitarno-higienicznych na peryferia, różnego rodzaju szopki i zadaszenia likwidowano z racji ich rażących kolizji z estetyką architektoniczno-przestrzenną.
Przeważająca większość tych przedsięwzięć miała być wykonywana w czynach społecznych, które jak zakładano staną się siłą napędową „pilskiego przyspieszenia”.
Dzisiaj jedyną pamiątką po Zakładzie Włókien Sztucznych „Chemitex”, którego budowa nie została ukończona, pozostał tylko budynek przy ul. Motylewskiej – wg planów z 1974 roku – hotel robotniczy – później przemianowany na hotel „Medyk”, oraz bocznica kolejowa.
mw.pila – Paweł Grzybowski